Türk Psikologlar Derneğinin Etik Yönetmeliği, psikoloji mesleği ve biliminin standartlarını belirlemek ve bu standartları en yüksek düzeyde uygulayıp, koru mak için vardır.

Genel etik ilke ve kurallar

1 • Yetkinlik/yeterlilik

Psikolog, uluslarası standartlar düzeyinde ve T.C. Psikologlar Meslek Yasasının (yasalaştığında) ve Türk Psikologlar Derneği’nin gerekli gördüğü koşullara uygun yasal eğitimi alıp yetkinliğini elde etmek ve en yüksek düzeyde tutmaya devam etmek sorumluluğunu alır. Kendi kişisel ve profesyonel özellikleri ve becerileri ile geliştirmesi gereken yönlerinin bilincine varmaya çalışır ve kendini geliştirmek için uygun adımları atar. Psikolog, bu farkındalık doğrultusunda belli bir görev üstlenirken gerçekçi bir şekilde kendi yetkinliğini değerlendirmekle yükümlüdür.

1.1 Yetkinlik ve yetkinliğin sınırları

Psikolog, uluslararası standartlara, T.C.’nin Yükseköğrenimle ilgili yasalarının öngördüğü eğitim veya denklik koşullarına göre verilen, T.C. Psikologlar Meslek Yasasının ve Türk Psikologlar Derneği’nin koşullarına uygun yasal eğitimi alıp yetkinliğini elde eder ve sadece yetkinliğini elde ettiği alanda eğitimi, kişilik özellikleri, deneyimi ve becerileri çerçevesinde çalışır.

1.2 Yetkinliğin korunması ve geliştirilmesi

Psikolog, yetkinliğini korumak ve geliştirmek amacı ile alanı için gerekli olan resmi eğitimin yanı sıra; sürekli olarak alanındaki bilimsel gelişmeleri ve gerekli eğitimleri takip eder ve bunları deneyimi ile birleştirir.

1.3 Yetkinliğini değerlendirmek

Psikolog, kendi uzmanlık alanı kapsamındaki herhangi bir alt uzmanlık alanında herhangi bir çalışmaya girişmeden önce; bu alan için yeterli mesleki bilgi, donanım, deneyime sahip olup olmadığını değerlendirir. Eğer psikolog kendini bu konuda yetkin bulmuyorsa; kendini geliştirmek için eğitim ve/veya süpervizyon alarak çalışabilir. Yetkin olmadığına karar veriyor ise; hizmet alacak kişi ya da kurumu yetkin bir meslektaşına havale eder.

1.4 Çalışmayı engelleyen koşullar

Psikolog, işini yapmasını engelleyen kişisel güçlükler yaşadığına (örneğin: bir klinik psikoloğun yas, hastalık, vb. bir sebeple psikoterapiye devam edemediği durumlar) karar verirse; bu durumu etik biçimde çözümleyecek girişimlerde bulunur.

1.5 Etik farkındalık

Psikolog, Türk Psikologlar Derneği tarafından kabul edilmiş olan Etik İlke ve Kuralları bilmek, ikilemler karşısında hangilerini işleteceğine karar vermek, gerektiğinde etik karar verme sürecini harekete geçirmek ve tıkandığı noktalarda danışmak sorumluluğu olduğunun farkındadır. Bunu gerçekleştirmek için uygun adımları atar.

2 • Yaralı olmak ve zarar vermemek

Psikolog, psikolojik bilgisini ve yaptığı uygulamaları çalıştığı kişi, ve/veya kuruma en yüksek yararı getirecek şekilde planlar ve onlara zararlı olabilecek durumlardan kaçınır.

2.1 En yüksek yararı gözetmek

Psikolog, hizmet verdiği kişi ve/veya kurumların ihtiyaçlarına uygun ve gelişimlerini destekleyecek çalışmalarda bulunur ve bunları yürütürken hizmet verdiklerinin en yüksek yararını düşünür.

2.2 Zarar vermekten kaçınmak

Psikolog, danışan kişi ya da kurumlara, araştırma katılımcılarına, öğrencilere, süpervizyon alan kişilere ve deney hayvanlarına zarar verebilecek eylemlerden kaçınır. Psikolojik bilgi ya da uygulamaları kötüye kullanmaz. Önceden kestirilebilen ve kaçınılmaz olan zararı en aza indirmek için gerekli önlemleri alır, kişileri bu konuda önceden bilgilendirir.

2.3 Kötüye kullanımdan kaçınmak

Psikolog, mesleki ilişki içerisindeki rolüne ve kendi kişisel gereksinimleri, tutumları ve değerlerine ilişkin bir farkındalık kazanmak için uğraşır; hizmet verdiği kişi ve/veya kurumun bağlılığını ve güvenini kötüye kullanacak biçimde gücünü ve statüsünü kullanmaz.

2.3.1 Cinsel kötüye kullanımdan kaçınmak

Psikolog, yakınlık ve cinselliğin, hizmet verdikleri ile ilişkisini doğrudan ya da dolaylı biçimde etkileyebileceğinin farkındadır. Bu durumla bağlantılı olarak ilişkinin özelleşmesi ve cinselleşmesinden kaçınır. Çünkü bu tür ilişkiler gerekli mesleki mesafeyi azaltır, profesyonel ilişkiyi zedeler, çıkar çatışması ve kötüye kullanıma yol açabilir ve en önemlisi hizmet verdiği kişiye zarar verir. Sonuç olarak; psikolog, halen hizmet verdiği kişilere cinsel ima ve yaklaşımlarda bulunmaz, onları taciz etmez ve onlarla cinsel ilişkiye girmez.

2.3.2 Diğer kötüye kullanımlar

Psikolog bilgi, statü ve sahip olduğu gücü kullanarak; kendi yararları doğrultusunda, danışanların, öğrencilerin, süpervizyon verdiği kişilerin, araştırma katılımcılarının, kurumsal danışanların ve iş yeri çalışanlarının emeklerini ve finansman kaynaklarını sömürmez.

2.4 Çoklu ilişkiler

(a) Mesleki rolü gereği profesyonel bir ilişki içindeyken; psikoloğun, o kişi ile ek bir rolü üstlenmesi ya da o kişinin yakın ilişkide olduğu başka bir kişiyle ilişkiye girmesidir. Ayrıca hizmet verdiği kişiyle ya da o kişinin yakın ilişkide olduğu bir başka kişiyle gelecekte başka bir ilişkiye gireceğine ilişkin söz vermesi durumları da “çoklu ilişki” kapsamına girer.
Eğer psikolog verdiği hizmet sırasında çoklu ilişki yüzünden nesnelliğini, yetkinliğini ve etkinliğini yitirecekse; ya da hizmet verdiği kişileri sömürecek ve zarar verecek ise çoklu ilişkilere girmekten kaçınır.

(b) Çoklu ilişkiler; psikoloğun yetkinliğini azaltmaması ya da hizmet verdiği kişilere sömürü ya da zarar getirmemesi koşulu ile, etik dışı bir durum olarak değerlendirilmeyebilinir (örneğin: bir doğal afet durumunda psikoloğun kişinin hem terapisti olması, hem de aynı kişinin katılacağı eğitsel ve sosyal faaliyetlerde destek vermesi).

(c) Psikolog, farkında olmadan çoklu ilişkilere girmiş ise; bu durumdan etkilenen kişinin çıkarlarını en iyi şekilde gözeterek ve etik ilkelere uygun olarak sorunu çözümlemeye çalışır.

2.5 Görevini kötüye kullanmaktan kaçınma

Psikolog, bilgisini psikolojik baskı aracı olarak kullanmaz. Bu yönde tehdit unsuru olabilecek eylemlerden kaçınır:

(a) İnsanlardan zorla bilgi almaz ya da insanları itiraf ettirmek için zorlamaz. Araştırma yaparken amacını önceden açıklayarak izinlerini alır (Bkz.: 9.2 Araştırmalarda Bilgilendirilmiş Onam Almak)

(b) Bir insanı, dünya görüşünü, cinsel yönelimini, politik, dini ve ahlaki inançlarını açıklaması, yadsıması ya da değiştirmesi yönünde zorlamaz.

(c) Psikolog, psikolojik bilgisinin başkaları tarafından yukarıda belirtilen amaçlar için kullanılmasını, eğer bilgisi dahilinde ise, önlemeye çalışır.

3 • Sorumluluk

Psikolog, hizmet sunduğu kişi ve/ya da kurumlara ve içinde yaşadığı toplu- ma karşı mesleki ve bilimsel sorumluluklarının bilincindedir. Psikolog, mesleki uygulamalarının nitelik ve sonuçlarından sorumludur; aynı zamanda diğerleri tarafından bir bilim dalının temsilcisi olarak algılandığının da farkındadır.

3.1 Etik sorumluluk

Psikolog, mesleki uygulamalar içinde etik ikilemlerle karşılaşabilir ve bu ikilemleri çözmekle sorumludur. Bu tür sorunları kendi başına çözemediği durumlarda meslektaşlarından ve TPD Etik Kurulundan yardım alabilir.

3.2 Gizliliğin korunması zorunluluğu

Psikolog, çalışması boyunca hizmet verdiği kişi ve kurumlardan edindiği bilgileri gizli tutmakla yükümlüdür.

(a) Psikolog hizmet verdiği kişi ve kurumlara gizlilikle ilgili sınırları belirtir. Psikolojik faaliyetler sonucunda toplanan bilgilerin ileride ne şekilde kullanılabileceğini bildirir.

(b) Gizliliğin sınırları, koşulların uygun ya da olası olmadığı durumlar dışında mesleki ilişkinin başında açıklanır.

3.3 Elde edilen bilgilerin gizli tutulması

Kişi ve/veya kuruma ait her türlü bilgi, değerlendirme, görsel kayıt ya da yazılı metinler psikolog tarafından koruma altında tutulur.

(a) Psikolog, hizmet verdiği kişilerin sesini ve/veya görüntüsünü kaydetmeden önce izin almakla yükümlüdür.

(b) Psikolog, elde ettiği gizli tutulması gereken bilgileri, gerekirse; isim ve ayrıntıları saklı tutarak, sadece bilimsel ya da profesyonel amaçlar için profesyonel kişilerle paylaşır, hizmet verdiği kişilerle mesleki ilişki içinde elde ettiği özel bilgileri medyaya açıklamaz, kendisinden psikoterapi hizmeti alan kişilerin medyada teşhir edilmesine göz yummaz. Psikolog yazılı ve sözlü raporda, süpervizyon sırasında ve konsültasyonlarda sadece iletişimin amacına uygun ve gerekli bilgiyi vermekle yetinir.

(c) Psikolog kişiye özgü özel bilgileri, o kişi ya da kurumun ya da velayet sahibinin iznini aldıktan sonra ilgili yetkililere verebilir.

(d) Gizlilik ilkesi şu durumlarda göz ardı edilebilir:
– Hizmet verilenin kendine, psikoloğa ve diğer insanlara yönelik bir zarar vermiş ve/veya verecek olma durumu söz konusu ise.
– Hizmet alanın, 18 yaş altı çocuk veya ergen olduğu, cezai ehliyeti olmayan yaşlı veya özürlü olduğu her türlü kötüye kullanım durumlarında.

3.4 Özel bilgilerin eğitim vb. amaçlar için kullanımı

Psikolog yazılarında, derslerinde, verdiği eğitimlerde ve halka yönelik açıklamalarında danışanlarının, öğrencilerinin, araştırma katılımcılarının, kurumsal danışanlarının ve diğer hizmet verdiği kişilerin kimliklerini açığa çıkarabilecek bilgileri açıklamaz. Bu kural şu durumlarda işletilmeyebilir:

(a) Koşulların gerektirdiği biçimde kişiyi ve kurumu tanıtıcı bilgiler yeterince “gizlenmiş” ise

(b) Kişi ve kurum yazılı olarak izin vermişse

3.5 Doğru bilgilendirme sorumluluğu

Psikolog mesleki ilişkisini kurarken, hizmet verdiği kişi ya da kuruma çalışmanın koşulları, akışı, bitişi ve takibi hakkında bilgi vererek ve hizmet verilenin onayını alarak bir anlaşma yapar. Psikolog bir değerlendirme ya da bir müdahale yaparken, sonuçları hizmet edilene doğru bir biçimde aktardığından emin olmalı ve bunun sorumluluğunu taşımalıdır.

3.6 Genişletilmiş sorumluluk

(a) Psikolog asistanlarına, öğrencilerine, eğitim ve süpervizyon aldığı ya da verdiği kişilere bilimsel ve mesleki alanda etik davranma sorumluluğunu taşır. Bunu yaparken de psikolojik çalışma yöntemlerini, yöntemlerin güçlü ve güçsüz yönlerini, etik ilke ve kuralları öğrenmek ve öğretmek durumundadır (Psikoterapi yapan psikologların sorumlulukları için Bkz: Madde 7).

(b) Yetkileri dahilinde ise psikolog, kendisi ile çalışan psikologların gerekli eğitim ve donanıma sahip, yetkin kişiler olmasını sağlar.

(c) Psikolog danışanları yönlendirirken, yönlendirilen kişinin yetkinliğinden emin olmak ve danışanı bu kişinin eğitim, yaklaşım ve uzmanlığına ilişkin bilgilendirmek zorundadır.

4 • Dürüstlük

Psikolog bilimsel, eğitsel ya da uygulamalı çalışmalarında doğruluk, dürüstlük ve tarafsızlık ilkelerini benimser. Psikolog hizmet verdiği kişileri yanıltmaktan, kandırmaktan, aldatarak zarar vermekten ya da bilerek doğruları gizlemekten kaçınır. Verdiği sözleri tutmaya çalışır ve gerçek dışı belirsiz vaatlerde bulunmaz. Psikolog araştırma, eğitim ve uygulamada dürüstlüğü sağlamak için çalışır. Tarafsızdır; çalıştığı tüm kişi ve kurumlara karşı saygılıdır; tüm çalışma alanlarında kendi rolünü olabildiğince açık tanımlar.

4.1 Kendini doğru tanıtma

Psikolog aşağıda belirtilen konularda, hiç bir koşulda yanlış, aldatıcı, hileli bildirimlerde bulunmaz.

(a) Eğitimi, deneyimi ve yetkinliği
(b) Akademik dereceleri
(c) Ünvanları
(d) Bağlı bulunduğu kurum ve dernekler
(e) Verdiği hizmetler
(f) Verdiği hizmetlerin bilimsel temelleri ve sonuçları
(g) Başarı dereceleri
(h) Ücretleri
(i) Yayınları ya da araştırma sonuçları

4.2 Doğru bilgilendirme

Psikolog herhangi bir konuda açıklama yaparken, verdiği bilginin nesnel ve tam olmasını amaçlar. Bunu yaparken psikoloji bilimi ve mesleğine zarar vermekten ya da meslekle ilgili yanlış algılamalara sebep olmaktan kaçınır.

4.3 Maddi koşullar

Psikolog hizmet verdiği kişi ve kuruma, çalışma öncesinde ya da başında, çalışmanın maddi koşullarına ilişkin bilgi verir.

4.4 Topluma yönelik bilgilendirmede dürüstlük

Psikolog topluma yönelik bilgi sunarken (medya yoluyla ulaşılabilecek her türlü reklam ve demeçler, tanıtım broşürleri ve kitapçıkları, ders notları, özgeçmişleri); kendi çalışmaları, araştırma ve uygulamaları, bağlı olduğu kişi ve kurumlara ilişkin bilerek yanlış, aldatıcı, hileli açıklama yapmaz. Uzmanlığı dışındaki konularda açıklamalarda bulunmaktan kaçınır.

4.5 Kamuya yönelik yayın organlarını kullanma

Psikolog, kamuya yönelik yayın organlarını kullanırken (radyo, televizyon, basılı yayın, internet vb. elektronik ortamlar); açıklama ve önerilerinin bilimsel temellere oturduğundan emindir ve etik yönetmeliği dikkate alır.

4.6 Reklam amaçlı açıklamalardan kaçınmak

Psikolog, halen hizmet verdiği kişi ya da kurumlardan ya da özel ilişkileri nedeniyle psikoloğun etkisi altında kalabilecek kişilerden kendi yararına reklam amaçlı açıklama istemez.

4.7 Kendi yararına hizmet ortamı oluşturmak

Psikolog, hizmet talep edilmediği halde kişileri etkileyerek, kendinden ya da çıkar ilişkisi olanlardan hizmet alımına yönlendirmez. Toplumsal afet durumları gibi kamu yararına hizmet verilen bazı özel durumlarda bu kural işletilmez.

5 • İnsan haklarına saygı ve ayrımcılık yapmama

Psikolog, her durumda insan haklarına ve onuruna saygı gösterir. Yaş, kimlik, cinsiyet, cinsel kimlik, cinsel yönelim, etnik köken, din, mezhep, sosyo-ekonomik düzey ve engelli oluşa karşı ayrımcılık yapmaz.

5.1 Hizmet verilenlere saygı

Psikolog hizmet verdiği kişi ve/veya kurumun gizlilik, özgürlük ve seçim haklarına saygı duyar ve bunları korumak için gereken önlemleri alır. Yaş, kimlik, cinsiyet, cinsel kimlik, cinsel yönelim, etnik köken, din, mezhep, sosyo-ekonomik düzeye ve engelli oluşa ilişkin konularda baskı ve ayrımcılık yapmaz.

5.2 Meslektaşlara saygı

Psikolog, meslektaşlarının ve diğer profesyonellerin bilgi, bakış açısı, deneyim, sorumluluk ve uzmanlıklarına saygı gösterir. Yaş, kimlik, cinsiyet, cinsel kimlik, cinsel yönelim, etnik köken, din, mezhep, sosyo-ekonomik düzeye ve engelli oluşa karşı ayrımcılık yapmaz.

5.3 Kişisel farkındalık

Psikolog kendi kişisel, kültürel ve sosyal geçmişinin, cinsel yöneliminin getirdiği kısıtlamaların çalışmalarını etkileyebileceğinin farkındadır. Bu kısıtlamaların yol açabileceği olumsuzlukları en aza indirgemek için uygun adımları atar.

5.4 Uzmanlığını kötüye kullanmamak

Psikolog kişilerin temel hak ve özgürlüklerine, onurlarına ve değerlerine saygı gösterir. Uzmanlığını bu kişilere zarar vermek, taciz etmek ve bu kişileri  yönlendirmek ve bastırmak için kullanmaz.