Demir eksikliği anemisi

Küresel çapta en yaygın görülen beslenme bozukluğu olan demir eksikliği anemisi aynı zamanda en yaygın anemi türü olarak biliniyor.

Demir eksikliği anemisi, vücutta yeterli miktarda demir minerali bulunmadığında ortaya çıkıyor. Demir, alyuvarlarda (kırmızı kan hücrelerinde, eritrosit/RBC) oksijen taşıyan bir molekül olan hemoglobin isimli proteinin yapısında yer alıyor. Vücut hemoglobin üretimi için demire gereksinim duyuyor. Bu nedenle kan dolaşımında yeterli miktarda demir olmadığında vücut oksijeni gereğince kullanamıyor.

1 • Demir eksikliği anemisinin nedenleri nelerdir?

• Demirin yetersiz alımı (kırmızı et, tavuk, hindi, balık, yumurta, peynir ve bazı yeşil yapraklı sebzelerin yeterli miktarda tüketilmemesi)
• Demir emilim bozuklukları² (çölyak hastalığı veya gastrik bypass gibi bağırsak ameliyatları)
• Hamilelik ve adet nedeniyle kan kaybı
• Endometrioz (rahim duvarını oluşturan ve endometriyum adı verilen dokunun rahim dışında bulunması)
• İç kanama² (mide ülseri, kolon / bağırsaklar polipleri veya kolon kanseri)

Ağırlık kaybına yönelik olarak şok diyet uygulayanlar, vejetaryenler, doğurganlık çağındaki kadınlar, hamileler, sıkça kan bağışlayanlar, bebekler ve çocuklar demir yetersizliği anemisi açısından risk grubunu oluşturuyor.

2 • Demir eksikliği anemisinin belirtileri nelerdir?

• halsizlik, yorgunluk, bitkinlik
• ciltte soluklaşma ve kaşıntı¹
• baş ağrısı ve baş dönmesi
• nefes darlığı
• dilde şişme ve ağrı
• ellerde ve ayaklarda üşüme
• tırnakların kırılganlaşması
• kalp atışının düzensizleşmesi ve hızlanması
• bacaklarda karıncalanma

Ayrıca demir yetersizliği anemisinde toz şeker, buz, kağıt, saç, kül, kum, toprak ve kil gibi maddeleri tüketme isteği (pika) ortaya çıkabiliyor.

3 • Demir eksikliği anemisinin tanı yöntemleri nelerdir?

• Tam kan testi (alyuvar, akyuvar, hemoglobin, hematokrit, trombositler)
• Kan yoluyla demir, ferritin ve demir bağlama kapasitesi ölçümü
• Gaitada gizli kan testi
• Endoskopi
• Pelvik ultrason²

Demir eksikliği anemisinde hematokrit ve hemoglobin düzeylerinin düştüğü ve alyuvarların küçüldüğü görülüyor. Yukarıdaki testlerin tamamı hekim denetiminde değerlendiriliyor.

4 • Demir eksikliği anemisinde tedavi yöntemleri nelerdir?

Demir ve C vitamini açısından zengin besinler diyete eklenerek demir eksikliği anemisi tedavi edilebiliyor.

Demir eksikliği anemisinde kullanılan demir takviyeleri birkaç ay boyunca -mümkünse- aç karnına alınıyor. Demir takviyeleri kabızlığa veya siyah dışkılamaya neden olabiliyor.

Aşırı miktarda adet kanamasına bağlı olarak demir eksikliği görüldüğünde besin takviyeleri yardımcı olmayabiliyor. Böyle bir durumla karşı karşıyaysanız hekiminiz doğum kontrol ilacı kullanmanızı önerebilir.

5 • Demir eksikliği anemisinde beslenme tedavisi nasıldır?

Demir eksikliği anemisinin tedavisinde demir içeren besinlerin diyete eklenmesi önem arz ediyor:

• Kırmızı et, sakatat, tavuk, hindi, balık, midye, istiridye
• Yumurta sarısı
• Kuru fasulye
• Kuru kayısı, kuru incir, kuru üzüm, hurma
• Fındık, ceviz
• Koyu yeşil yapraklı sebzeler, ıspanak, kabak, pancar, bezelye, patates
• Armut, şeftali
• Pirinç, pekmez, maden suyu, kahve

İçerdiği fitik asit nedeniyle badem, demirin %90’ına yakınını³ bağlıyor. Bu nedenle demir eksikliği anemisi olan bireylerin bademi diyetlerinden çıkartmaları yarar sağlayabilir.

Demir emilimini artırması nedeniyle C vitamini içeren besinlerin diyete eklenmesi demir eksikliği anemisine yönelik tedaviyi destekliyor:

• Kuş üzümü, kivi, portakal, limon, çilek, ananas, mango,  mandalina, greyfurt, muz, papaya, böğürtlen
• Biber (dolmalık, kırmızı, yeşil)
• Brüksel lahanası, beyaz lahana, kırmızı lahana, karalahana
• Kestane, patates, bezelye
• Karnabahar, brokoli, domates, pırasa, şalgam
• Asma yaprağı, madımak, roka, maydanoz gibi yeşil yapraklı sebzeler

Demir eksikliği anemisinin evde teşhisi ve tedavisi riskli² olabiliyor. Yüksek miktarda demir alımı karaciğer hasarına ve kabızlık sorununa yol açabiliyor.

6 • Demir eksikliği anemisinde hangi bitkiler kullanılabiliyor?

Diyete kimyon eklenmesi demir eksikliği anemisi tedavisini destekleyebiliyor. Rooibos ise demir eksikliği anemisinde kullanılmaması gereken bitkilerden biri olarak biliniyor.

Demir eksikliği anemisi hakkında geniş bilgi için hekiminizle ve uzman diyetisyeninizle görüşün. Sağlıklı günler diliyorum.

¹Schwarcz, J. (2013). Günde bir elma: Yediğimiz yiyecekler hakkında efsaneler, yanlış bilinenler ve gerçekler. (Çev. Alpöz, R.), NTV yayınları
²healthline.com/health/iron-deficiency-anemia
³erdemyesilada.com/tr/demir-eksikligi-anemisi-tedavisinde-beslenme-onerileri-a