Karaciğer hastalıkları

Karın boşluğunun sağ üst tarafında diyaframın altında bulunan kırmızı kahverengimsi renge sahip karaciğer, vücudun en büyük organıdır. Kendi damar sistemine sahip olan bu organın aynı zamanda kendini yenileyebilme özelliği bulunuyor.

Karaciğerin işlevleri nelerdir?

Hem endokrin (iç salgı) hem de ekzokrin (dış salgı) bez olan karaciğer:

• Plazma onkotik basıncın belirleyicisi olan albümini, kanın pıhtılaşmasından sorumlu olan globülini ve bağışıklık sisteminden sorumlu proteinleri sentezliyor.
• Trigliseritleri, fosfoflipitleri ve lipoproteinleri sentezliyor ve depoluyor.
• Fazla olan glikozu glikojen olarak depoluyor ve kan şekeri düştüğünde (açlık durumunda) glikojeni glukoza dönüştürerek kana geri veriyor.
• Yağların sindirimine yardımcı alkali bir sıvı olan safrayı üretiyor.
• Proteinlerin parçalanması sonucu oluşan amonyağı üreye dönüştürüyor.
• Vücuda alınan ilaçları ve toksik (zehirleyici) maddeleri metabolize ederek vücuttan uzaklaştırıyor.
• D vitamininin aktif hale gelmesinde rol oynuyor.

Genel olarak karaciğer saklanacak, kullanılacak, vücuttan uzaklaştırılacak ve kana geçecek besin ögelerine karar veriyor. Yaşamsal faaliyetlerde görevli karaciğerin vücuttan tamamen çıkarılması ölüme neden oluyor.

Karaciğer hastalıkları nelerdir?

• Hepatit
• alkole bağlı karaciğer yağlanması
• alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması
• wilson hastalığı
• akut karaciğer yetmezliği
• siroz
• hepatik ensefalopati
• karaciğer kanseri

2019 verilerine göre ülkemizde görülen karaciğer nakillerinin ve sirozun birincil sebebinin karaciğer yağlanması olduğu¹ bildiriliyor. Bununla birlikte obezite, diyabet ve sağlıksız beslenme alışkanlıklarının artmasına bağlı olarak karaciğer yağlanmasında hızlı bir artış görülüyor.

Karaciğer hastalıklarının belirtileri ve bulguları nelerdir?

• Planlanmamış ani kilo kaybı, iştahsızlık
• ateş, ağrı, yorgunluk 
• sarılık
• ödem, karında ascit olarak bilinen sıvı toplanması
• mide bulantısı, kusma
• ishal, yağlı gaita, kanlı dışkı, koyu renkli idrar
• ciltte kaşıntı

Yukarıdaki belirtiler karaciğer hastalıklarının türüne ve şiddetine göre değişkenlik gösterebiliyor. Bazı kişilerde belirti veya bulguların hiçbiri görülmüyor ve hastalık yıllar içinde sessizce ilerleyebiliyor.

Karaciğer hastalıklarında nasıl beslenilmelidir?

• Basit karbonhidratların (şeker, pastane ürünleri, şekerlemeler) tüketim miktarı ve sıklığı azaltılarak yerine kompleks karbonhidratların (tahıl içeren ürünler, baklagiller) tercih edilmesi önem taşıyor.
• Diyette doymuş yağ  alımının azaltılması ve zeytin yağı, omega-3 gibi doymamış yağların diyete dâhil edilmesi fayda sağlıyor.
• Çalışmalar kırmızı-mor meyvelerde ve siyah üzüm çekirdeğinde yüksek miktarda bulunan polifenol ve resveratol adlı iki antioksidanın karaciğer yağlanmasını ve iltihabını azalttığını¹ gösteriyor.
• Deve dikeni ya da yabani enginar olarak bilinen Silybum marianum bitkisinden elde edilen ve  karaciğer dostu olarak bilinen milk thistle bitkisinin karaciğer hastalıklarında tedaviye yardımcı ve karaciğeri koruyucu olarak öneriliyor.
• Tüm yeşil ve sarı yapraklı sebzelerin özellikle de enginarın (içeriğinde bulunan silymarin maddesi hücrelerin hasar görmesini engelliği için) karaciğere faydalı olduğu² da ekleniyor.

Karaciğer hastalığında hangi diyet uygulanmalıdır?

Karaciğer hastaları için en uygun diyetin Akdeniz diyeti olduğu¹ biliniyor.

Yapılan çalışmalar vücut ağırlığının %10’u kaybedildiğinde karaciğer hücre fonksiyonlarında düzelme ve karaciğerin yağ oranında azalma olduğunu¹ gösteriyor. Bu sebeple ideal vücut ağırlığınızın üzerinde iseniz diyetisyene başvurmanızı öneriyorum.

Konuya ilişkin geniş bilgi için hekiminiz ve diyetisyeniniz ile görüşün. Sağlıklı günler diliyorum.

1tkad.org.tr/karaciger-hastaliklari-ve-diyet/
2hasanozkan.com/files/diyet/karaciger-hastaliklarinda-diyet.pdf