İyodür olarak da adlandırılan iyot düşük derişimde besin takviyesi olarak kullanılıyor. Yüz birim suya bir birim iyodo-iyodür katılarak oluşturulan güçlü çözelti lügol olarak adlandırılıyor. Lügol takviyesi piyasada genellikle %2 konsantrasyonda satışa sunuluyor.
1 • İyot nerelerde bulunuyor, hangi besinler iyot içeriyor?
İyot, toprakta ve okyanus sularında doğal olarak bulunuyor. En çok iyotlu tuzda, süt ürünlerinde ve tuzlu su balıklarında yer alıyor.
2 • İyot ne işe yarıyor?
- Metabolizmayı, kalp sağlığını ve daha fazlasını kontrol eden tiroit bezlerinin sağlığında iyot yaşamsal bir rol oynuyor. Tiroit hormonlarını üretmek için tiroit bezleri az miktarda iyot kullanıyor. İyot olmadan tiroit hormonlarının üretimi azalabiliyor. Yetersiz çalışan bir tiroit bezi, hipotiroidi adı verilen hastalığa yol açabiliyor.
- Büyüyen tiroit bezleri guatr habercisi olabiliyor. Bazen guatr iyot eksikliğine doğrudan bir yanıt olarak gelişebiliyor. Bu durum guatr hastalığının küresel çapta en yaygın nedeni olarak biliniyor.
İyot kaynaklı guatr sorunlarında diyete iyot açısından zengin besinler veya takviyeler eklenerek durum tersine çevrilebiliyor. Ayrıca iyot, suyu dezenfekte etmek amacıyla da kullanılabiliyor. Bunun için %2’lik sıvı iyot tentürü kullanılıyor. Dışarıdan temiz görünen bir su için 5, bulanık su için ise 10 damla¹ iyot kullanılıyor.
Benzer şekilde kesikler ve sıyrıklar gibi hafif yaralanmaların tedavisinde özellikle bakterisit etkinlik göstermesi nedeniyle iyot kullanılıyor.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, nükleer acil durumlarda tiroit bezini radyasyon yaralanmalarından korumak için tablet veya sıvı formüllerde potasyum iyodür (KI) öneriyor. Bu durumda potasyum iyodürün olabildiğince erken alınması¹ tavsiye ediliyor.
Tiroit bezi muayenesi
3 • Hangi hastalıklarda iyot tedavisi kullanılıyor?
- Aşırı aktif tiroit bezini tedavi etmek için radyoaktif iyot atomu kullanılıyor.
- Radyo-iyot, tiroit kanseri için önemli bir tedavi seçeneği olarak görülüyor.
Amerikan Kanser Derneği‘ne göre radyoaktif iyot tedavileri, tiroit kanseri olan kişilerin hayatta kalma şansını önemli ölçüde artırıyor.
4 • İyot eksikliğinin belirtileri nelerdir?
Sadece idrar testleri ile teşhis edilebilen iyot eksikliğinin semptomları şöyle sıralanıyor:
- Aşikâr guatr, ağrılı veya dokunulduğunda hassas tiroit bezi,
- plansız ağırlık artışı,
- özellikle uzanırken nefes almada güçlük, yutma zorluğu,
- tükenmişlik hissi, depresyon, hafif bilinç kaybı
İyot eksikliği durumunda bazen normal sıcaklıklara rağmen üşüme ve saç dökülmesi de görülebiliyor.
5 • İyot takviyesi kullanmalı mıyım, lügol nedir?
İyot düzeyiniz düşükse hekiminizle ve diyetisyeninizle görüşerek günde 2 mg’ı geçmeden besin takviyesi olarak iyot alabilirsiniz. Lügol çözeltisini rastgele kullanmayın.
6 • Günlük önerilen iyot dozu ne kadardır?
Ulusal Sağlık Enstitüleri, iyot eksikliği riskini azaltmak amacıyla yaşa göre günlük alınması gereken iyot miktarını şöyle açıklıyor:
- 0-6 ay: 110 mcg,
- 7-12 ay: 130 mcg,
- 1-8 yaş: 90 mcg,
- 9-13 yaş: 120 mcg,
- 14 yaş ve üzeri: 150 mcg,
Bunlarla birlikte hamilelikte 220 mcg, emziklilikte ise 290 mcg iyot gereksinimi bulunuyor.
7 • İyodun yan etkileri nelerdir?
- Mide bulantısı, kusma, ishal
- ateş, boğazda ve ağızda yanma hissi
- karın ağrısı
Daha ciddi vakalarda iyot toksisitesi komaya neden olabiliyor. Küçük çocukların ve yaşlıların iyodun yan etkilerine daha hassas oldukları biliniyor.
Uzman Diyetisyen • Şenol YILDIZ
Yeni doğan bebeğiniz varsa topikal iyot kullanmayın. Derin kesikler, hayvan ısırıkları ve yanıklarda iyot kullanmayın. Tiroit rahatsızlığınız varsa hekiminiz önermedikçe iyot takviyesi almayın. İyot almaya karar verdiyseniz dozaj bilgisi için ambalaj üzerindeki talimatlara uyun ve iyodu 10 günden daha uzun süre kullanmayın. Konuya ilişkin geniş bilgi için hekiminizle, eczacınızla ve uzman diyetisyeninizle görüşün. Sağlıklı ve keyifli günler diliyorum.
¹healthline.com/health/iodine-uses
0 yorum