Abraham Maslow tarafından 1943 yılında ortaya atılan ihtiyaçlar hiyerarşisi, insan davranışlarına yön veren güdülerden oluşur. Motivasyon ve ilerlemenin kaynağı olan bu güdüler 5 ana grupta toplanır.
Maslow, ihtiyaçlar hiyerarşisini piramit şeklinde tasarlamasa da hiyerarşinin daha iyi anlaşılmasını sağladığı için piramit popüler hale gelmiştir.
Sırayla karşılanması gereken ihtiyaçlardan biri giderildiği anda birey üzerindeki motive edici etkisini yitirir. Böylece bir üst ihtiyaca geçilir. Alt basamaktaki bir ihtiyaç karşılanmadan üst ihtiyaca geçilemez. Şimdi 5 ana gruba göz atalım.
1 • Fizyolojik ihtiyaçlar
Susuzluk, açlık, cinsellik ve uyku gibi temel fizyolojik gereksinimler ilk basamakta yer alır. Birey hayatı boyunca bu ihtiyaçları karşılamaya çalışır.
Aç ve susuz olan biri bu ihtiyaçları gidermeden sevilme ihtiyacını karşılamaya çalışamaz.
2 • Güvenlik ihtiyacı
Korku ve kaygıları gidermeye yönelik ihtiyaç grubudur. İkinci basamağı oluşturan bu grupta; barınma, istikrar, sağlıklı olma, emniyet ve ekonomik güç gibi ihtiyaçlar yer alır.
3 • Ait olma ve sevgi ihtiyacı
Maslow, sosyal bir canlı olan insanın iyi ilişkiler kurma, ait olma, sevilme ve beğenilme ihtiyaçlarını üçüncü basamağa koyar. Fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarını karşılan birey, ait olma ve sevilme ihtiyacı duymaya başlar.
4 • Saygınlık ihtiyacı
Bu basamaktaki ihtiyaçlar kendini başarılı bulma ve toplum tarafından kabul görme olarak tanımlanabilir. Bireyin dışarıdan gördüğü saygı kadar özsaygısı da bu ihtiyacın giderilmesini etkiler.
5 • Kendini gerçekleştirme ihtiyacı
İhtiyaçlar hiyerarşisinin en üstünde yer alan basamaktır. Bireyin kendi kapasitesini ve potansiyelini keşfetme ihtiyacıdır. Maslow’a göre herkes bu aşamaya ulaşamaz; ulaşsa bile kendini gerçekleştiremeyebilir.
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine göre:
- Bir ihtiyacın %100 değil yeteri kadar karşılanması gerekir.
- İhtiyaçlar evrensel olsa da ihtiyaçların giderilme şekli kültürden kültüre farklıdır.
- Bir güdü farklı davranışlara yol açabileceği gibi aynı davranışlar farklı güdülerle ortaya çıkabilir.
İhtiyaçlar hiyerarşisi birçok açıdan eleştirilir:
- Kuramın deneysel olarak kanıtlanması zordur.
- Bahsedilen ihtiyaçlar farklı sırayla karşılanabilmektedir.
- Bazı çalışmalarda ihtiyaçların sıralamasının da farklı olduğu tespit edilmiştir.
Bu nedenle motivasyon konusuna yönelik önemli bir bakış açısı sağlasa da kuramın sunduğu bilgileri genellemek hatalı değerlendirmelere yol açabilir.
0 yorum