Öğrenilmiş çaresizlik nasıl gelişiyor?

Öğrenilmiş çaresizlik, tekrarlanan zorluklarla karşısında koşulları değiştirecek gücümüzün olmadığına inanmamız olarak tanımlanıyor. Öğrenilmiş çaresizliği deneyimlediğimizde var olan olumsuz koşulları değiştirme olasılığımız olsa bile harekete geçmekten vazgeçerek kaderimizi kabul ediyoruz.

Öğrenilmiş çaresizlik, psikolog olan Seligman ve Overmier‘in 1967 yılında hayvanlarla yaptığı çalışmada keşfediliyor. Çalışmada, köpekler bulundukları zemin üzerinden kaçamayacakları bir dizi elektrik şokuna maruz bırakılıyor. Kaçarak veya başka davranışlar sergileyerek elektrik şokundan kurtulamayan köpekler çaresiz şekilde beklemeye başlıyor.

Çalışmanın bir sonraki aşamasında bu köpekler bir tarafında elektrik şoku olan diğerinde ise şok verilmeyen iki bölmeli bir alana alınıyor. Bu alanda köpeklerin sadece üzerinden atlayarak diğer tarafa geçebilecekleri bir bariyer de bulunuyor ancak köpeklerin şok olmayan alana geçmek için bir çaba sarf etmedikleri görülüyor.

Köpekler önceki deneyimlerinden dolayı elektrik şoklarını önleyemeyeceklerine ve ortadan kaldıramayacaklarına dair inanç geliştirdiklerinden harekete geçemiyor. Öğrenilmiş çaresizlik olarak tanımlanan bu olgu daha sonra insan davranışlarını yorumlamak için kullanılıyor.

Öğrenilmiş çaresizlik teorisi günümüzde yaygın olarak görülen depresyonun gelişimini açıklamak için kullanılıyor. Kontrolümüz dışındaki stresli durumlara tekrar tekrar maruz kaldığımızda stresi yönetme konusunda yetersizlik hissettiğimiz düşünülüyor.¹

Öğrenilmiş çaresizlikle birlikte:

• Karar vermekten kaçınabiliyoruz.
• Çabuk pes edebiliyoruz ve erteleyebiliyoruz.
• Olumsuz duygulara tahammülümüz azabiliyor.
• Sorunları yönetme motivasyonumuz düşüyor.
• Daha pasif sosyal davranışlar sergiliyoruz ve benlik saygımız azalıyor.

Yukarıdaki belirtilere bakarak öğrenilmiş çaresizliğin bir bozukluk olduğunu düşünmemek gerekiyor. Öğrenilmiş çaresizlik yalnızca depresyon ve anksiyete gibi bozuklukları açıklamak için kullanılabiliyor.

Psikoterapi desteği almak öğrenilmiş çaresizlik belirtilerini azaltmada etkili olabiliyor. Bilişsel Davranışçı Terapi yöntemiyle öğrenilmiş çaresizliği tetikleyen düşünce ve davranış kalıpları üzerinde çalışılabiliyor. Psikoterapi desteği için psikologla görüşebilirsiniz. Sağlıklı günler.

¹dictionary.apa.org/learned-helplessness